Ec ma ndryshe: Mbrojtja e mjedisit ende pa vend meritor në agjendën e pushtetit lokal

Sipas raportit të fundit të Komisionit Evropian për Kosovën, kjo e fundit gjendet në fazën e hershme të përgatitjes për mjedisin dhe ndryshimet klimatike. Në këtë raport është theksuar se nevojitet vullnet më i fortë politik për të adresuar degradimin e mjedisit dhe sfidat për ndryshime klimatike.

Kosova aktualisht përballet me sfida serioze sa i përket mbrojtjes së mjedisit dhe ndryshimet klimatike, marrë parasysh edhe kapacitetet e kufizuara njerëzore e financiare për adresimin e tyre. Në këtë drejtim barra dhe përgjegjësia më e madhe i takon nivelit qendror të qeverisjes.

Mirëpo duke qenë se problemet mjedisore janë kryesisht të lidhura me ndikimin e aktivitetit njerëzor mbi burimet mjedisore, një mënyrë më efikase për adresimin e tyre është zbatimi i strategjive apo planeve të veprimit në mënyrë të decentralizuar. Kjo për arsye se organet komunale kanë njohuri më të mirë të terrenit si dhe problemeve mjedisore e socio-ekonomike si dhe janë kontakti i parë.

Një vështrim mbi ueb faqet e komunave të Kosovës tregon se shumë pak komuna kanë drejtori të vecantë për mjedisin. Në këtë aspekt veçohen komunat e Mitrovicës së Jugut dhe Obliqit, ku drejtoritë përkatëse kanë përgjegjësi për tu angazhuar për zvogëlimin gradual të ndotjes, degradimit dhe dëmit mjedisor, si dhe zvogëlimin ose ndalimin e atyre aspekteve ekonomike dhe të aktiviteteve të tjera që përbëjnë rrezik për shëndetin e njeriut dhe mjedisin. Ndërsa Komuna e Prishtinës ka Drejtorinë e Parqeve, që angazhohet për krijimin dhe administrimin e parqeve rekreative brenda territorit të komunës së Prishtinës, si dhe mbrojtjen dhe kujdesin ndaj zonave të gjelbra brenda territorit të komunës së Prishtinës.

Ndërkaq shumica e komunave tjera çështjen e mjedisit e kanë të inkuadruar si sektor apo njësi, qoftë në drejtorinë e Urbanizmit apo në drejtorinë e Shërbimeve Publike. Hulumtimet e bëra më parë nga organizatat joqeveritare kanë vënë në pah mungesën e kapaciteteve njerëzore në komuna për mbrojtjen e mjedisit.

Raporti mbi monitorimin e sektorit të mjedisit në Komunën e Prizrenit (publikuar në maj të vitit 2021) tregon se në këtë komunë organi përgjegjës për planifikim dhe menaxhim mjedisor është Sektori i Mjedisit dhe i Menaxhimit të Mbeturinave që funksionon në kuadër të Drejtorisë së Shërbimeve Publike. Stafi i DSHP-së përbëhet prej gjithsejtë 14 punonjësve, prej të cilëve 5 janë të angazhuar në Sektorin e Mjedisit dhe të Menaxhimit të Mbeturinave. Gjatë këtij mandati, Komuna e Prizrenit ka themeluar edhe një Qendër të Zhvillimit të Gjelbër, që do të shërbejë si qendër për informacion dhe do të organizojë punëtori për të promovuar vetëdijesimin mjedisor. Drejtuesit e kësaj komune kanë theksuar se Prizreni është qyteti i vetëm në Kosovë që e ka hartuar planin e ndërhyrjeve ndër sektoriale për ndryshimet klimatike. Por, sipas deklaratave të zyrtarëve komunalë numri i punonjësve të angazhuar në SMMM nuk është i mjaftueshëm për kryerjen e detyrave të përcaktuara me kornizën ligjore. Për ilustrim, ata kanë bërë të ditur se bazuar në programin e Sektorit të Mjedisit dhe Menaxhimit të Mbeturinave, numri i zyrtarëve të angazhuar në këtë sektor duhet të jetë 16 sosh. Pos kësaj konsiderojnë se edhe burimet e kufizuara financiare frenojnë përpjekjet për mbrojtjen më efektive të mjedisit. Në anën tjetër insistojnë se krijimi i një drejtorie të veçantë për mjedisin do të ishte hap i duhur në këtë drejtim.

Duke qenë se zgjedhjet komunale do të mbahen në vjeshtë të këtij viti, rekomandimi për kandidatët për kryetar komunash do të ishte që në programet e tyre të përfshijnë themelimin e drejtorive të mjedisit, duke u përkujdesur për shtimin e kapaciteteve njerëzore dhe financiare për mbrojtjen e mjedisit dhe zhvillim të qëndrueshëm. Kësisoj do të mund të ndikonin në ofrimin e kontributit për përshpejtimin e hapave sa i përket adresimit të sfidave për mbrojtjen e mjedisit, zhvillimin e qëndrueshëm dhe ndryshimet klimatike.