Vala e parë, e dytë dhe e treta, këto janë valët me të cilat Covid-19 ka goditur vendet dhe kombet e tjera. I pari e pa Italinë si epiqendrën e pandemisë evropiane në mars 2020 nga ku u përhap më pas në vatra të ndryshme.
Pas iluzionit të verës, vala e dytë filloi në Mbretërinë e Bashkuar vjeshtën e kaluar dhe më pas u përhap në Mesdhe. Interesi më i madh ishte varianti anglez, i cili u sekuencua për herë të parë në Angli. Pastaj ndodhi vala e tretë e cila shpërtheu pas pushimeve të Krishtlindjeve me Francën, Gjermaninë, Italinë dhe Shqipërinë.
SI LËVIZIN PANDEMITË
Pandemitë kanë një trend që alternon fazat e shpërndarjes dhe të ngadalësimit, në varësi të frekuencës dhe numrit të kontakteve, stinëve dhe ndërhyrjeve shëndetësore të zbatuara për të zvogëluar qarkullimin e virusit.
Por, si lindin këto valë dhe si përhapen ato?
Nuk është e lehtë për t’u shpjeguar, por duke analizuar gripin spanjoll dimë që edhe ai ka pasur tre valë. Si ndodh?
Në praktikë krijohen rezervuarë personash të infektuar dhe valët arrijnë kur viruset, ose bakteret, kanë faza asimptomatike gjatë fazës së replikimit.
“Ky është gjenialiteti i këtij virusi malinj që përhapet me transmetim të asimptomatikëve”, thotë Prof. Stefano Vella, infetivolog dhe docent i sëmundjeve infektive në Shëndetin Global në Universitetin Katolik të Romës dhe një nga ekspertët italianë në dinamikën e pandemisë. Po ashtu, ai shpjegoi pse Ebola – një virus si Sars-Cov-2 – nuk u bë një pandemi globale. Ebola vret shumë shpejt; sa më virulent dhe agresiv të jetë virusi, aq më shumë vetëvrasës është sepse nuk mund të transmetohet vetë. Nëse një pacient vdes në spital, ai nuk mund ta transmetojë atë, gjë që nuk është rasti me Covid-19 i cili transmetohet përmes asimptomatikëve. Valët vijnë kur rezervuari i të infektuarve asimptomatikë, të cilët bëhen bartës të virusit, bëhet shumë i madh dhe shpërndahet deri sa njerëzit të sëmuren. Ky ishte sekreti i Covidit-19, infektimi dhe përhapja në heshtje nga një person tek tjetri, nga Kina në Perëndim, derisa u bë një pandemi.
VALËT DHE MUTACIONET E COVID-19-ës
“Është e vështirë të bësh një analizë të plotë për event të vetmen, por ne mund të marrim parasysh të dy aspektet në lidhje me sjelljet individuale të njerëzve, domethënë nëse ata i përmbahen rekomandimeve të distancimit dhe aspektet e vetë virusit”, shpjegon Prof. Massimo Clementi, drejtor i Laboratorit të Mikrobiologjisë dhe Virologjisë të spitalit San Raffaele në Milano dhe profesor në Universitetin Vita-Salute. Alternimi i mbylljes me periudhat e kufizimeve të vogla, mundësia e të pasurit ose jo të një shoqërizimi më të madh sigurisht që luan një rol. Një rol të madh kanë aspektet në lidhje me virusin, i cili lëviz sipas mutacioneve dhe varianteve, shton virologu, i cili shpjegon se si vala e parë u dha nga një virus që ishte vetë një variant, virusi i Vuhanit, i cili fillimisht u përhap në Kinë, infektoi popullatën lindore ku numri i receptorëve Ace2 ishte shumë më i lartë ee Evropianët.
Virusi mbërriti në Evropë dhe në Amerikën e Veriut dhe për ta infektuar duhej të adaptohej në një popullatë tjetër dhe kështu ndodhi edhe mutacioni i parë Spike që ndikoi në përhapjen e virusit tek ne. Më pas, ai u përball me të dy popullatat gjithnjë në rritje që kishin kapërcyer infeksionin dhe më pas me fillimin e vaksinimeve që nga dhjetori. Vaksinimi shpejt nënkupton krijimin e një rritje imuniteti dhe pengese të qarkullimit të virusit, si dhe ndalimin e krijimit të varianteve të reja. Megjithëse disa prej tyre mund të ulin efektivitetin e vaksinave, por ne jemi në gjendje t’i kontrollojmë të gjitha.
Kjo na tregon se virusi përpiqet të ndryshojë, por ai nuk ka një kapacitet të pafund për të ndryshuar; nuk mund të ndryshojë të gjitha strukturat që i duhen për të bashkëvepruar dhe për të hyrë në qelizat tona. Një rëndësi të veçantë ka edhe sezonaliteti: virusi është shumë i ndjeshëm ndaj rrezeve ultraviolete. Rrezet ultraviolete zvogëlojnë mundësinë e infektimit me virusin.