Ndërsa Shtëpia e Bardhë i bëri thirrje të premten Serbisë që të tërhiqte trupat e saj të mbledhura në kufirin e Kosovës, zyrtarët e Shteteve të Bashkuara e përshkruan atë prani ushtarake si “destabilizuese” dhe një shenjë shqetësuese të përshkallëzimit të mundshëm të tensioneve midis Serbisë dhe Kosovës.
Njoftimi erdhi pesë ditë pas një sulmi në veri të Kosovës, në të cilin persona të armatosur etnikë serbë sulmuan një fshat dhe më pas u barrikaduan në një manastir, një episod i dhunshëm që çoi në vdekjen e katër personave, duke përfshirë një oficer policie kosovar.
John F. Kirby, një zëdhënës i administratës së Bidenit, e denoncoi atë sulm të premten dhe tha se zyrtarët amerikanë kishin kontaktuar me liderët e Kosovës dhe Serbisë për t’i nxitur ata të angazhohen në dialogun diplomatik.
Ai tha gjithashtu se më shumë trupa të NATO-s do të vendosen në zonë, megjithëse nuk tha nëse zyrtarët amerikanë prisnin që shpërthimi të kalonte në një konflikt ushtarak.
“New York Times” tregon se çfarë duhet të dini për kthesën më të fundit në një përplasje që daton nga konfliktet ballkanike të viteve 1990.
Çfarë ndodhi në dhunën e fundit?
Të dielën e kaluar, disa dhjetëra persona të armatosur etnikë serbë përdorën automjete të blinduara për të sulmuar një fshat në veri të Kosovës dhe më pas u fshehën në një manastir ortodoks serb aty pranë. Ata luftuan me policinë kosovare nga ai pozicion dhe një oficer kosovar u vra së bashku me disa nga sulmuesit.
Në ditët në vijim, liderët serbë dhe kosovarë fajësuan njëri-tjetrin për dhunën. Autoritetet e Kosovës thanë gjithashtu publikisht se presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiq i kishte mbështetur personat e armatosur.
“Kosova është nën sulm”, tha presidentja e Kosovës Vjosa Osmani për Reuters të enjten, duke shtuar se personat e armatosur “thjesht kishin ushtruar qëllimet dhe motivet e Serbisë si vend dhe Vuçiqit si udhëheqës”.
Zyrtarët amerikanë e përshkruan sulmin si shumë të organizuar dhe thanë se sulmuesit me gjasë kishin burime të konsiderueshme pas tyre. Kirby tha se personat e armatosur kishin asgjësuar mbi një duzinë automjetesh sportive që ishin përdorur për të transportuar armë me “sofistikë alarmante”.
Ai tha se armët përfaqësonin një kërcënim jo vetëm për Kosovën, por edhe për trupat ndërkombëtare të vendosura atje. Një mision paqeruajtës i udhëhequr nga NATO ka operuar në Kosovë që nga viti 1999 dhe aleanca ka disa mijëra trupa të stacionuara në vend.
Përleshjet shpërthyen edhe këtë pranverë kur autoritetet shqiptare etnike të Kosovës dërguan forcat e sigurisë në disa qytete për të marrë kontrollin e ndërtesave komunale dhe për të vendosur kryetarët shqiptarë etnikë që kishin fituar zgjedhjet lokale. Serbët vendas në masë i kishin bojkotuar zgjedhjet.
Çfarë fshihet pas konfliktit?
Përshkallëzimi i fundit është pjesë e një mosmarrëveshjeje mbi statusin e Kosovës, e cila shpalli pavarësinë e saj nga Serbia 15 vjet më parë, pothuajse një dekadë pas një fushate 78-ditore bombardimi nga NATO që dëboi forcat serbe që ishin përfshirë në keqtrajtim brutal të shqiptarëve etnikë.
Edhe pse Shtetet e Bashkuara dhe shumë vende evropiane e kanë njohur Kosovën e pavarur, Serbia – së bashku me aleatët e saj kryesorë, Rusinë dhe Kinën – ende nuk e njeh pavarësinë e Kosovës. Serbia e ka quajtur ndarjen si shkelje të Rezolutës 1244 të Kombeve të Bashkuara, e cila daton në fund të luftës në Kosovë.
Vuçiqi dhe udhëheqës të tjerë serbë pretendojnë se Kosova është “zemra” e vendit të tyre, pjesërisht për shkak se ajo është shtëpia e shumë vendeve të nderuara të krishtera ortodokse. Vuçiqi ka përjashtuar mundësinë e njohjes së Kosovës dhe është zotuar se do t’i “mbrojë” serbët etnikë atje.
Nacionalistëve serbë në Kosovë u janë bashkuar serbët më të moderuar në kërkimin e zbatimit të një marrëveshjeje të vitit 2013 të ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian që kërkon një masë të vetëqeverisjes për komunat e dominuara nga serbët në veri të Kosovës, një dispozitë që Kosova nuk e ka respektuar.
Në shkurt, udhëheqësit nga Kosova dhe Serbia pranuan paraprakisht një marrëveshje paqeje të ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian, por nacionalistët nga të dyja palët e refuzuan atë.
Cili është sfondi rajonal i tensioneve?
Tensionet midis dy komuniteteve etnike janë ndezur rregullisht gjatë dekadës së fundit, duke e bërë rajonin një qendër dhune të përhapur.
Përplasjet shpërthyen në korrik 2022 si përgjigje ndaj një ligji që do t’u kërkonte serbëve etnikë që jetojnë në Kosovë të kalonin nga targat serbe në ato kosovare.
Përshkallëzimi i kohëve të fundit i armiqësive ka ardhur pasi pushtimi rus i Ukrainës ka tërhequr vëmendjen e aleatëve kryesorë të Kosovës, Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian.
Serbia, një kandidate për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian, ka qenë një partner i ngushtë i Moskës për shekuj. Megjithëse Serbia votoi në favor të një rezolute të Kombeve të Bashkuara që dënonte pushtimin rus të Ukrainës në mars 2022, Serbia nuk i është bashkuar vendeve perëndimore në vendosjen e sanksioneve ndaj Moskës për shkak të luftës.
