“Më e keqja nuk ka ardhur ende”, tha kryeekonomisti i Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), Pierre-Olivier Gourinchas, në një konferencë për shtyp të martën, gjatë prezantimit të raportit të fundit të FMN-së për gjendjen e ekonomia botërore.
Rritja e PBB-së prej 6 për qind në vitin 2021 vlerësohet të ngadalësohet në 3.2 për qind këtë vit dhe 2.7 për qind më 2023. Kjo është rritja më e ulët që nga viti 2001, me përjashtim të vitit të parë të krizës financiare në 2008 dhe fillimit të pandemisë COVID-19 në vitin 2020, që përndryshe janë viti i vetëm që nga matjet që GDP-ja botërore ishte në të kuqe.
Në të njëjtën kohë, Bloomberg njoftoi se modeli i tyre parashikon një probabilitet 100% që SHBA të hyjë në recesion gjatë 12 muajve të ardhshëm. Modeli parashikon një probabilitet më të lartë të një recesioni në të gjitha kornizat kohore, me vlerësimin 12-mujor të një recesioni deri në tetor 2023 që është 100 për qind, krahasuar me 65 për qind herën e fundit që tregoi modeli.
Një sondazh i 42 ekonomistëve nga Bloomberg parashikon se probabiliteti i një recesioni në 12 muajt e ardhshëm është tani 60 për qind, nga 50 për qind një muaj më parë. Ekonomistët e anketuar mbi gjasat që eurozona të hyjë në recesion parashikojnë një shans prej 60 për qind që kjo të ndodhë në 12 muajt e ardhshëm.
Ka shumë parashikime, por pothuajse të gjitha janë unanime në vlerësimin se ka më shumë mundësi që të fillojë një krizë sesa të shmanget kriza. Që nga fillimi i vitit, modelet kanë treguar një rritje të probabilitetit të një krize dhe ekonomistët po rrisin vlerësimet e tyre të probabilitetit.
Rritja ekonomike botërore pengohet nga disa faktorë që ndërthuren dhe ndërveprojnë në mënyrë që njëri të çon te tjetri. Por kjo nuk është e çuditshme sepse nevojiten një sërë rrethanash për të krijuar kushtet për një krizë. I izoluar, çdo faktor negativ në vetvete nuk çon në krizë, problemi lind kur lindin disa tendenca negative që përforcojnë njëra-tjetrën.
Inflacioni është i shfrenuar në të gjithë Evropën, Amerikën e Veriut dhe pjesën tjetër të botës, duke u rritur në nivele të papara në dekada.
Në SHBA, inflacioni është 8.2 për qind, 10.1 për qind në Mbretërinë e Bashkuar, 10 për qind në BE, 8.7 për qind në Meksikë, 7.2 për qind në Brazil, 6.8 për qind në Australi etj.
Burimet kryesore të inflacionit janë produktet energjetike (nafta, gazi dhe energjia elektrike) dhe ushqimet, por rritja e çmimeve po kalon ngadalë në të gjitha produktet dhe shërbimet e tjera.
Edhe pse faji për rritjen e çmimeve të ushqimeve është tentuar të bjerë mbi luftën në Ukrainë, të dhënat tregojnë qartë se ato kanë ardhur duke u rritur që nga mesi i vitit të kaluar.
Situata në Ukrainë veproi si një goditje afatshkurtër, kështu që çmimet kanë ardhur duke u ulur që nga maji, por ato janë ende shumë më lart se të vitit të kaluar. E njëjta gjë vlen edhe për naftën, gazin dhe energjinë elektrike.
Nëse rritja e çmimeve nuk është rezultat i një tronditjeje siç është lufta në Ukrainë dhe sanksionet e vendosura ndaj Rusisë, dhe ajo filloi në mesin e vitit të kaluar, shkaqet sigurisht u shfaqën më së voni në vitin 2020, në mes të pandemia.
Përveç ndërprerjes së plotë të të gjitha tregjeve gjatë atij viti, me bllokime alternative, mbyllje të objekteve ekonomike, ndalime udhëtimi, ndërprerje biznesi të sektorëve të tërë të ekonomisë dhe politika të tjera që u përpoqën të parandalonin përhapjen e sëmundjes, arsyeja kryesore qëndron në politikat monetare ekspansive (e ashtuquajtura “printimi i parave”) dhe politikat fiskale ekspansive (të ashtuquajturat “para me helikopter”) të zbatuara nga shtetet dhe bankat qendrore në mbarë botën për të mbajtur gjallë iluzionin e qëndrueshmërisë ekonomike në një situatë kur po ndalohet në mënyrë aktive me masa të ndryshme antipandemike.
Vetëm SHBA-ja, në varësi të vlerësimeve, shpërndau nga buxheti 4 deri në 5 trilionë dollarë drejtpërdrejt për qytetarët, kompanitë dhe nivelet e qeverisjes vendore.
Rreth 817 miliardë prej tyre ishin në formën e pagesave direkte në llogaritë bankare të qytetarëve, të ashtuquajturat “çeqe stimuluese”. Për krahasim, kostoja e drejtpërdrejtë e rehabilitimit të sektorit financiar në SHBA gjatë krizës së vitit 2009 ishte rreth 500 miliardë dollarë.
Megjithëse bankat qendrore, politikanë dhe shumë ekonomistë e siguruan publikun se kjo nuk do të çojë në inflacion, ai përsëri shfaqet në prill 2022.
Megjithatë, edhe kur u shfaq, bankat qendrore të SHBA-së (FED) dhe BE-së (ESB) thanë se ishte vetëm e përkohshme dhe kalimtare, dhe shpesh mund të lexoheshin pretendimet e ekonomistëve në media (duke përfshirë një laureat të Nobelit, Paul Krugman) se inflacioni në të vërtetë do të jetë i mirë për shumicën e punëtorëve.
Vetëm në dhjetor 2021, kreu i FED-it amerikan pranon se inflacioni nuk do të jetë i përkohshëm, ndërsa Banka Qendrore Evropiane (ECB) pranoi të njëjtën gjë vetëm disa muaj më vonë. Por në atë kohë inflacioni kishte filluar tashmë, ndaj reagimi i bankave qendrore u vonua.
FED e SHBA-së nisi mjaft shpejt rritjen e normës së interesit referencë, e cila është mjeti kryesor në luftën kundër inflacionit. ECB bën të njëjtën gjë, por shumë më e moderuar dhe më e ngadaltë. Edhe pse inflacioni në BE dhe SHBA ende nuk ka filluar të bjerë, SHBA-ja këtë vit ka hyrë me inflacion më të lartë se BE-ja dhe tani është më i ulët. Një pjesë e mirë e arsyes është lufta më e fortë e FED kundër inflacionit në krahasim me ECB-në.
Deklarata “Më e keqja nuk ka ardhur ende”, sidomos kur vjen nga kryeekonomisti i FMN-së, paraqet jo vetëm dëshpërim për shkak të krizës ekonomike, por edhe për shkak të krizës së afërt humanitare.
