Albin Kurti, kryeministër i Kosovës dhe lider i Lëvizjes Vetëvendosje , është bërë një figurë kyçe në politikën e trazuar të Ballkanit.
Në një kontekst të karakterizuar nga ndikimi i Rusisë në rajon, i cili kërcënon të destabilizojë stabilitetin e brishtë të arritur pas dekadash konflikti, Kurti kërkon të forcojë pozitën e Kosovës përballë sfidave të brendshme dhe të jashtme, transmeton Arbresh.info.
Disa javë para zgjedhjeve vendimtare legjislative, Kurti për gazetën spanjolle El Mundo, analizon të ardhmen e vendit të tij në një situatë gjeopolitike gjithnjë e më të tensionuar.
Zoti Kurti, a është koha që Spanja ta njohë Kosovën?
Është paradoksale që Spanja, një demokraci e konsoliduar, nuk e njeh Kosovën, një vend pro-evropian që kundërshton ndikimin rus, duke mbajtur një pozicion afër Serbisë . Mendoj se ka ardhur koha që Spanja të njohë pavarësinë e Kosovës.
Krahas shpalljes së pavarësisë, historia jonë e re përfshin dy momente vendimtare. E para ishte çlirimi në vitin 1999, i mundësuar falë ndërhyrjes së NATO-s nën udhëheqjen e Sekretarit të Përgjithshëm të atëhershëm, spanjollit Javier Solana. Komuniteti ndërkombëtar paralajmëroi se Millosheviçi donte të kryente një gjenocid të dytë, këtë herë në Kosovë, të ngjashëm me atë që ndodhi në Srebrenicë.
Kthesa e dytë erdhi në shtator 2012, kur u hoq gjendja e mbikëqyrjes ndërkombëtare. Gjatë katër viteve të para pas shpalljes së pavarësisë, Kosova nuk kishte sovranitet të plotë. Pieter Feith, si përfaqësues i Grupit Ndërkombëtar Monitorues të Kosovës, kishte mbikëqyrje dhe autoritet mbi institucionet tona, duke kufizuar pavarësinë tonë reale.
Spanja siguron se vendimi i saj për të mos njohur Kosovën nuk kushtëzohet nga marrëdhënia e saj me Serbinë. Mendoni se ndikon në pozicionin spanjoll?
Dua të theksoj se vendet e tjera, brenda dhe jashtë Bashkimit Evropian, kanë lidhje edhe më të forta me Serbinë sesa Spanja, e megjithatë e kanë njohur Kosovën. Ky precedent tregon se njohja e Kosovës nuk kushtëzohet domosdoshmërisht nga lidhjet ekonomike me Serbinë , por nga një vendim sovran i bazuar në parimet e drejtësisë dhe stabilitetit ndërkombëtar.
Nëse Spanja njeh Kosovën, do të ishte një hap i nënkuptuar drejt stabilitetit brenda Ballkanit. Zgjerimi i Bashkimit Evropian është në tryezën e negociatave në Bruksel dhe kjo do të ishte një përgjigje perfekte për ata që kërkojnë të dobësojnë integritetin dhe bashkimin e Evropës.
A mendoni se ‘jo’ja e Spanjës është e lidhur me problemet e saj të brendshme, si çështja katalane apo baske?
Republika e Kosovës dhe Spanja nuk kanë asnjë problem bilateral. Prandaj, nuk ka asnjë problem midis dy vendeve që mund të çojë në një bllokim të njohjes . Mendojmë se do të ishte mirë që Spanja t’i bashkohet shumicës së shteteve evropiane që e njohin Kosovën.
Ka vende të tjera që, si Spanja, përballen me probleme secesioniste dhe megjithatë e kanë njohur Kosovën. Spanja, historikisht, është shënuar nga territore që kanë pretenduar autonomi më të madhe apo edhe pavarësi. Çështja e Kosovës nuk ka asnjë lidhje me situatën e brendshme politike në Spanjë.
A ka pasur kontakte me qeverinë spanjolle?
Jo. Edhe pse kemi pasur ndërveprime në konferenca të ndryshme ndërkombëtare, këto takime kanë qenë më shumë në nivel personal, kryesisht mes parlamentarëve, por jo ndërmjet përfaqësuesve të qeverisë. Pavarësisht këtyre takimeve në forume ndërkombëtare, nuk është vendosur asnjë dialog i drejtpërdrejtë apo zyrtar mes qeverive të të dy vendeve. Nuk ka asnjë mënyrë formale për të adresuar çështjen dhe për të avancuar një marrëdhënie të mundshme diplomatike.
Si planifikoni t’i bindni vendet më ngurruese se Kosova meriton të shkojë drejt bashkimit me Evropën?
Ne duam qartë integrimin e plotë në Bashkimin Evropian dhe rruga drejt kësaj nuk duhet të kushtëzohet nga pajtimi me Serbinë . Vullneti ynë për integrime evropiane është i padiskutueshëm dhe nuk duhet të mbetemi peng i qëndrimit të Serbisë. Ne duam marrëdhënie normale dhe rrjedhëse me Serbinë, padyshim.
Edhe pse nuk jemi të njohur nga të gjitha vendet, ne jemi plotësisht të integruar në procesin e Berlinit, si dhe në planin e zgjerimit të udhëhequr nga presidentja e Komisionit Evropian , Ursula von der Leyen. Në këtë drejtim, jemi të sigurt se Komisioni i ri Evropian do t’i kushtojë më shumë kohë zgjerimit sesa ai që sapo ka përfunduar mandatin. Ata po e kuptojnë se me Ballkanin, Bashkimi Evropian bëhet Evropë.
Si do të ishte marrëdhënia mes Serbisë dhe Kosovës si partnerë të BE-së, duke marrë parasysh që Mitrovica ndodhet midis Beogradit dhe Prishtinës?
Anëtarësimi në Bashkimin Evropian do të kontribuonte ndjeshëm në përmirësimin e marrëdhënieve fqinjësore, normalizimin e lidhjeve dhe nxitjen e demokracisë brenda Serbisë. Ky proces do të forconte institucionet demokratike në vend. Unë besoj se rregullat e brendshme të vendeve të BE-së do të çonin në demokratizim më të madh të qeverive të të dy vendeve.
Problemi është se integrimi evropian po pengohet nga Rusia , e cila dëshiron ta mbajë Serbinë sa më larg NATO-s dhe Bashkimit Evropian. Prandaj, integrimi i Ballkanit në Bashkimin Evropian është një përgjigje dhe rezistencë më e mirë ndaj ndikimit të Rusisë, pasi Kremlini po përpiqet të ndajë vendet evropiane dhe interesi ynë i përbashkët është të jemi të bashkuar.
A mendoni se presidenti Vuçiq do të jetë ai që do ta njohë Kosovën apo është e pamundur?
Përshtypja ime është se edhe frika edhe dashuria e tij priren më shumë drejt veriut dhe lindjes. Interesat dhe afeksionet e tij janë më të lidhura me Moskën, prandaj duket se Vuçiqit e pëlqen më shumë dhe është më i prirur drejt Moskës sesa Brukselit.
Pyetje. Ju keni qenë kritik ndaj Josep Borrelit si ndërmjetës në konfliktin ndërmjet Kosovës dhe Serbisë kur ai ishte përfaqësues i politikës së jashtme evropiane, cili është mendimi juaj për atë punë si ndërmjetës?
Z. Borrell mori postin e tij në një kohë krize globale, duke u përballur me konflikte të shumta në botë. Nga pandemia dhe agresioni rus në Ukrainë e deri te problemet me Iranin, të gjitha këto kriza morën prioritet dhe i lanë më pak hapësirë Ballkanit, veçanërisht për të trajtuar çështjen e Kosovës. Shumë kompetenca iu dhanë përfaqësuesit special të BE-së për Ballkanin, i cili është nga Sllovakia, z. Miroslav Laják .
Mendoni se mund të kishit pasur një pozicion më të qartë?
Unë e konsideroj zotin Josep Borrell si një diplomat dhe politikan me shumë përvojë. Ai është një person që jo vetëm vepron, por edhe reflekton politikisht. Ne jemi shumë dakord për vlerat sociale dhe demokratike. Ne jemi shumë dakord edhe për qëndrimet politike. Arsyeja që kemi dallime është se ai ka më pak optimizëm se unë, ajo që më ka shqetësuar më shumë është se në përgjithësi kam vërejtur një skepticizëm dhe pesimizëm ndaj botës dhe paqes botërore.
Me Serbinë kam përshtypjen se nuk ka bërë sa duhet për të bërë presion mbi Beogradin . Dhe më e rëndësishmja, kur Beogradi shkeli marrëveshjet që ne kemi vendosur, si Borrell ashtu edhe Laják, të cilët ishin udhëheqës, nuk morën masat e duhura. Beogradi i shkeli marrëveshjet dhe ata si ndërmjetës nuk u bënë arbitra.
Si i përballoni zgjedhjet e 9 shkurtit?
Ndërsa jam në detyrë, prioriteti im është të ruaj lidershipin e fortë dhe të konsolidoj stabilitetin institucional të arritur gjatë këtyre katër viteve të transformimeve të rëndësishme. Ne kemi ulur papunësinë me 60%, kemi arritur një rritje mesatare ekonomike prej 6% në vit dhe kemi përmirësuar fushat kyçe si arsimi, tashmë falas në nivelin më të lartë, dhe shëndeti publik, me akses të zgjeruar në barnat thelbësore.
Kosova përballet me sfida globale si barazia gjinore, ndryshimet klimatike, pabarazia dhe revolucioni teknologjik i nxitur nga inteligjenca artificiale, ndërsa ne vazhdojmë të ecim drejt integrimit në NATO dhe Bashkimin Evropian.
Çfarë u përgjigjeni atyre që ju akuzojnë se po shfrytëzoni tensionet etnike në veri për qëllime elektorale?
Nuk ka asnjë politikan në Kosovë që të ketë qëndruar më gjatë në opozitë. Unë kurrë nuk kam pasur interes për të me asnjë çmim . Mendoj se ajo që i shqetëson më shumë është fakti që nuk po e bëj për të marrë vota. Administratat e mëparshme kanë kërkuar të nxjerrin përfitime politike duke i bërë lëshime Serbisë nën presionin ndërkombëtar. Unë kurrë nuk kam përdorur asnjë çështje për qëllime elektorale; Ata nuk dinë të më sulmojnë. Me demokratët jam demokrat. Por me autokratë, do të më duhet të jem sovranist. Kur hasni një autokrat, nuk mund të komprometoni integritetin tuaj territorial. Siç vuri në dukje Immanuel Kant dy shekuj më parë, demokracitë nuk luftojnë kurrë mes tyre, por janë autokraci që kërkojnë të dominojnë ose zgjerohen.
A do ta pranoni kërkesën e pakicës serbe në veri për krijimin e Asociacionit të Komunave?.
Qëndrimi ynë ka qenë se ne kemi nevojë për përfshirje brenda vendit dhe për të ofruar të drejta dhe mbrojtje të gjera për pakicën serbe, në vend që të nxitim enklavat e mbyllura. Kosova ka mbrojtje të fuqishme për pakicat, duke përfshirë vende të garantuara parlamentare për të gjitha grupet minoritare. Komunitetet joshumicë kanë të drejtën e vetos mbi ligjet jetike dhe amendamentet kushtetuese dhe gëzojnë kuota për të gjitha emërimet e rëndësishme shtetërore dhe pozitat e tjera në sektorin publik, duke përfshirë policinë. Sot, pakica serbe, e cila përfaqëson afërsisht 4% të popullsisë, qeveris më shumë se një të katërtën e komunave dhe zë afërsisht 9% të vendeve në Parlament, të cilat u janë të garantuara.
Të dyja palët refuzuan propozimin e Brukselit. A ekziston rreziku i një përshkallëzimi të ri nëse ky konflikt latent nuk zgjidhet?
Në fakt, është zbatimi i Marrëveshjes Themelore që aktualisht është ngecur sepse Serbia refuzon ta nënshkruajë atë. Ne besojmë se rruga përpara qëndron në respektimin e marrëveshjes që mori kohë për të përfunduar. Nënshkrimi i asaj që u ra dakord në Bruksel në shkurt 2023 dhe më pas në Ohër në mars 2023 është thelbësore për të siguruar zbatimin e shpejtë, të plotë dhe të pakushtëzuar të Marrëveshjes Themelore dhe për të siguruar llogaridhënie në zbatimin e saj.
A mendoni se paqëndrueshmëria e krijuar nga Putini mund të përhapet në Ballkan, duke i bërë ata objektivin e radhës?
Po, rreziku është i dukshëm. Putin, duke ndërlikuar situatën në Ukrainë, mund ta drejtojë strategjinë e tij drejt Ballkanit. Objektivi i tyre është i qartë: të përdorin Serbinë si një përfaqësues për të destabilizuar rajonin dhe, veçanërisht, për ta kthyer Ukrainën në një Bosnjë të dytë . Kjo nënkupton krijimin e një shteti jofunksional, të ndarë dhe të varur, të ngjashëm me atë që përjetoi Bosnja pas konflikteve të viteve 1990.
Putin po imiton Millosheviçin , duke u përpjekur ta transformojë Ukrainën në atë që ishte Bosnja për Evropën dhe komunitetin ndërkombëtar në atë kohë, dhe ta kthejë atë në një parashtet, një satelit nën kontrollin e tij, që do ta bënte Ukrainën plotësisht jofunksionale . Prandaj, për sa kohë që agresioni ushtarak i Rusisë në Ukrainë vazhdon, paqja do të kërcënohet. Ne duhet të ndalojmë përpjekjet e Rusisë për të eksportuar jostabilitet në rajon.
A mund të bashkohen disa territore ballkanike me Rusinë nëse nuk anëtarësohen në BE?
Është e mundur. Serbia dhe Republika Srpska tregojnë përafrim të rëndësishëm me Moskën, duke përdorur koncepte të tilla si “Bota Serbe” për të justifikuar zgjerimin e tyre ideologjik dhe politik. Në mungesë të integrimit evropian, këto territore mund të konsolidojnë më tej lidhjen e tyre me Rusinë, duke destabilizuar rajonin.
Mali i Zi , megjithëse ka elementë që lidhen me këtë rrëfim, është më i mbrojtur nga anëtarësimi i tij në NATO. Megjithatë, Bosnje-Hercegovina përballet me sfida të brendshme për shkak të bllokadës së vazhdueshme të Republika Srpska, e cila pengon rrugën e saj drejt stabilitetit dhe shtrirjes evropiane.
A do të vazhdojë të jetë e nevojshme prania e KFOR-it në afat të gjatë duke marrë parasysh këto kërcënime?
Po, prania e KFOR -it mbetet thelbësore për sa kohë që Serbia ruan armiqësinë e saj ndaj Kosovës dhe Rusia vazhdon të nxisë tensione në rajon. Përpjekjet e Moskës për të ndikuar në Ballkan, të kombinuara me mungesën e njohjes së Serbisë, e bëjnë misionin e KFOR-it kyç për sigurinë dhe stabilitetin.
Si e percepton Kosova presidencën e Donald Trump? A mendoni se mund të ndikojë në mbështetjen e SHBA?
Kosova mban një marrëdhënie të fortë bilaterale me Shtetet e Bashkuara, bazuar në përkushtimin e saj të vazhdueshëm për sovranitetin tonë dhe integrimin tonë në BE dhe NATO. Gjatë mandatit të Trump, marrëveshjet ekonomike ndërmjet Kosovës dhe Serbisë ishin prioritet për të promovuar stabilitetin, ndërsa administrata e Biden forcoi institucionet demokratike në Ballkan. Edhe pse këto dallime reflektojnë ndryshime në qasje, nuk besoj se Shtetet e Bashkuara do të ndryshojnë qëndrimin e tyre ndaj Kosovës; Ne punojmë ngushtë me Uashingtonin.