Serbia nga buxheti i saj për vitin 2021 ka ndarë 91.8 milionë euro për financimin e institucioneve paralele dhe aktiviteteve të saj në Kosovë.

Për struktura ilegale paralele të Serbisë në Kosovë në fushën e politikës, sigurisë, arsimit, shëndetësisë, ekonomisë dhe financa është biseduar javën e kaluar në Bruksel midis përfaqësuesit të Kosovës dhe Serbisë, në kuadër të dialogut për normalizimin e marrëdhënieve.

Besnik Bislimi, zëvendëskryeministër i Kosovës dhe kryenegociator në procesin e dialogut me Serbinë, duke komentuar takimin e Brukselit, kishte deklaruar përmes një postimi në Facebook se Serbia “jo që ka punuar në shuarjen e këtyre institucioneve, por i ka fuqizuar të njëjtat”.

“Kam konstatuar se këto struktura, Serbia nuk është duke i ngritur pa ndonjë arsye, dhe që ata kanë si synim legalizimin e të njëjtave përmes Asociacionit”, ka thënë Bislimi më 12 korrik.

Po të njëjtën ditë, Petar Petkoviq, shef i zyrës për Kosovën i Qeverisë së Serbisë dhe udhëheqës i delegacionit të Serbisë për dialogun me Kosovën, gjatë qëndrimit të tij në Zveçan, ka deklaruar para mediave se Bislimi “nuk e ka përmendur një gjë të tillë gjatë takimit në Bruksel”.

Strukturat paralele të Serbisë në Kosovë vazhdojnë të ekzistojnë, ndonëse një pjesë e tyre janë shuar vetëm në formë nominale, vlerësojnë përfaqësues të Institutit Demokratik të Kosovës dhe të organizatës joqeveritare “Qendra Humane në Mitrovicë”.

Heshtja e institucioneve për “pozitat fiktive”

Eugen Cakolli nga Instituti Demokratik i Kosovës, thotë për Radion Evropa e Lirë se deklarimet për çështjen e strukturave paralele nga ana e zëvendëskryeministri Bislimi, i konsideron si deklarime në një format shabllon. Sipas tij, në rastin e shëndetësisë dhe të arsimit, nuk bëhet fjalë vetëm për struktura paralele, por siç thotë ai, ato janë të vetmet në komunat me shumicë serbe, të cilat funksionojnë sipas sistemit të Serbisë, për shkak se atje nuk ka fare struktura të këtyre fushave sipas sistemit të Kosovës dhe se Kosova nuk ka bërë përpjekje që të shtrijë juridiksionin e saj në këto dy fusha.

Megjithëse, sipas tij, strukturat e sigurisë dhe të drejtësisë janë shuar në formë nominale, në nivelin komunal ekzistojnë mjaft struktura paralele dhe ato veprojnë sipas juridiksionit të Serbisë. Komunat paralele, siç thotë ai, përbëjnë shembullin më të dukshëm të mosrespektimit të Marrëveshjes për shuarjen e strukturave paralele.

“Serbia, është më se e qartë që vazhdon të ketë ndikim të madh dhe vijon të ketë sistem gati se paralel të nivelit lokal, me paradoksin që kryetarët e zgjedhur në mënyrë legjitime nga vota e qytetarëve, përmes rregullave të Kosovës, vijojnë që të kenë një pozitë fiktive edhe në kuptimin e strukturave paralele të Serbisë. Institucionet tona, deri më tani, në heshtje e kanë toleruar një situatë të tillë, duke mos ndërmarrë thuajse asgjë dhe duke i bërë të brishta, në kuptimin formal, institucionet tona që ekzistojnë në veri të vendit”, thotë Cakolli.

Verolub Petroniq nga organizata joqeveritare “Qendra Humane në Mitrovicë”, në një bisedë me Radion Evropa e Lirë, thotë që shumica e kryetarëve të komunave me shumicë serbe, të cilët i kanë fituar ato pozita në zgjedhjet e organizuara në sistemin e Kosovës, mbajnë gjithashtu edhe poste udhëheqëse në Organet e Përkohshme të Serbisë, të cilat nga autoritetet e Kosovës konsiderohen si paralele. Por, sipas tij, autoritetet e Kosovës nuk kanë bërë asgjë që kjo gjendje të ndryshojë, dhe siç thotë ai, kanë lënë të kuptohet që e kanë miratuar në heshtje këtë situatë.

“Këtë e kanë ditur të gjithë ish-presidentët, ish-kryeministrat dhe kryetarët e kuvendit si dhe deputetët. Pra, ky nuk është kurrfarë sekreti, në mënyrë të heshtur Kosova e ka dhënë miratimin për një gjë të tillë. Kanë pasur të drejtë (autoritetet e Kosovës) që kur janë mbajtur zgjedhjet lokale, të kërkojnë dhe të thonë që këta nuk janë adekuatë që të jenë në listat zgjedhore, sepse ata ndodhen në pozita udhëheqëse në disa organe të përkohshme. Por, ata nuk e bënë këtë edhe pse e kanë ditur këtë rrëfim”, shprehet Petroniq.

Asociacioni, vetëm pas shuarjes së strukturave paralele?

Zëvendëskryeministri i Kosovës, Besnik Bislimi ka thënë në llogarinë e tij në Facebook se vetëm atëherë kur në Kosovë “të mos funksionojë asnjë strukturë paralele serbe, kur nuk do ketë financim ilegal nga Serbia dhe kur askush në Evropë të mos e kontestojë sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës, mund të diskutohet seriozisht për modalitetet më të përshtatshme për mbrojtjen dhe avancimin e të drejtave të minoriteteve”.

Por, shefi i Zyrës për Kosovën i Qeverisë së Serbisë, Petar Petkoviq, ka theksuar që nuk po e kupton zëvendëskryeministrin e Kosovës, Besnik Bislimi.

“Së pari , nuk e kam të qartë se për cilat komuna dhe institucione paralele është duke menduar Bislimi, kur ne jemi në vendin tonë, kur ne kemi institucionet dhe komunat tona, të cilat janë të vjetra disa dekada, por edhe institucione që janë të vjetra për shumë shekuj dhe askënd nuk e rrezikojmë”, tha Petkoviq.

Cakolli: Të pengohet legalizimi dhe legjitimimi i situatës në terren

Eugen Cakolli nga Instituti Demokratik i Kosovës vlerëson që çështja e shuarjes së tërësishme të strukturave paralele në Kosovë, si zbatim i marrëveshjeve të arritura më parë, duhet të diskutohet ndërmjet palëve në dialogun e Brukselit.

“Për më tepër, besoj që Kosova bën mirë që e ndërlidhë formimin e Asociacionit me shuarjen e këtyre strukturave. Përndryshe, kjo do të ishte vetëm legjitimim i një situate faktike që është në terren. Pra, ofrimi i kompetencave ekzekutive të Asociacionit (të komunave me shumicë serbe), në shumicën e sektorëve ku Serbia ka struktura paralele, do të nënkuptonte, në një formë, legalizim dhe legjitimim të pushtetit efektiv që Serbia ushtron në një pjesë të territorit, sidomos në këto katër komunat veriore, por pa i anashkaluar edhe gjashtë komunat tjera që ndodhen në jug të vendit”, theksoi Cakolli.

Petroniq: Zyra për Kosovën, përfaqësi konsullore e Serbisë në Kosovë

Veroljub Petroniq nga “Qendra Humane në Mitrovicë” thotë që strukturat paralele serbe në Kosovë gravitojnë në Zyrën për Kosovën në Qeverinë e Serbisë. Ai shpreh mendimin që kjo zyrë “do të jetë një Ministri e Punëve të Jashtme ose një lloj përfaqësie konsullore e Serbisë në Kosovë”.

“Më duket që në rast se arrihet një marrëveshje obliguese apo pajtim, sidoqoftë që do të quhet, me siguri që të gjitha ato struktura që punojnë në Zyrën për Kosovën, do të jenë një lloj ndërlidhjeje ndërmjet Serbisë dhe institucioneve të përkohshme në Kosovë, ashtu siç i quajnë në Beograd”, tha Petroniq.

Investimet e Serbisë në strukturat e saj në Kosovë

Për vitin 2021, Serbia ka ndarë 91.8 milionë euro për Kosovën. Pjesa më e madhe e këtij buxheti, 67.7 milionë euro, janë dedikuar për Zyrën për Kosovën të Qeverisë së Serbisë.

Sërish, pjesa më e madhe e kësaj shume që merr kjo zyrë, rreth 43.7 milionë euro, shkon për të mbështetur funksionimin e institucioneve paralele dhe organizatave të tjera në Kosovë, ndërsa 23.6 milionë euro shkojnë për të mbështetur përmirësimin e cilësisë së jetës së popullatës serbe dhe jo-shqiptare.

Rreth 2.59 milionë euro janë ndarë për “mbrojtjen e trashëgimisë kulturore, mbështetjen e Kishës Ortodokse Serbe dhe aktivitetet kulturore”.

Fondet e Serbisë për Kosovën ndahen jo vetëm përmes kësaj Zyreje, por edhe përmes ministrive të caktuara.

Përmes Ministrisë së Arsimit të Serbisë ndahen rreth 23.8 milionë euro për të mbështetur punën e të ashtuquajturit Universitet i Prishtinës me qendër në Mitrovicën e Veriut, i cili punon sipas sistemit arsimor të Serbisë.

Ministria e Kulturës e Serbisë ndan rreth 87.000 euro për të mbështetur informimin e qytetarëve në gjuhën serbe.

Përmes kabinetit të ministrit pa portofol, të ngarkuar me inovacionin dhe zhvillimin teknologjik, ndahen 237.000 euro, për të mbështetur përmirësimin e kapacitetit të inovacionit.

Gjithashtu, financohen edhe të ashtuquajturat Qarqe administrative.

Qarku Administrativ i Kosovës, merr rreth 143.000 euro, Qarku Administrativ i Mitrovicës së Kosovës merr rreth 100.250 euro dhe Qarku Administrativ i Anamoravës së Kosovës merr rreth 82.800 euro.

Drejtoria për Bashkëpunim me Kishat dhe Komunitetet Fetare ndan rreth 540.425 euro për “mbështetje për klerikët dhe manastiret në Kosovë”.

Udhëheqësit komunalë dhe deputetët me dy pozita

Se kryetarët e komunave me shumicë serbe, që janë integruar në sistemin e Kosovës, bartin funksione edhe në strukturat paralele, ka mjaft shembuj. Të gjithë ata janë nga Lista Serbe, e cila është themeluar dhe gëzon mbështetjen nga Beogradi zyrtar. Lista Serbe në zgjedhjet e parakohshme parlamentare të Kosovës, të mbajtura më 14 shkurt, ka fituar dhjetë ulëse në Kuvendin e Kosovës. Të dhjetë komunat me shumicë serbe në Kosovë, po ashtu drejtohen nga përfaqësues të Listës Serbe.

Për shembull, Zoran Todiq, është kryetar i Komunës së Leposaviqit sipas sistemit të Kosovës dhe njëkohësisht është edhe kryetar i Organit të Përkohshëm të Leposaviqit, sipas sistemit të Serbisë.

Sërgjan Vulloviq është kryetar i Komunës së Zubin Potokut sipas sistemit të Kosovës, por edhe kryetar i Organit të Përkohshëm të Zubin Potokut, sipas sistemit të Serbisë.

Bratislav Nikoliq, kryetar i Komunës së Shtërpcës, sipas sistemit të Kosovës, është njëkohësisht edhe koordinator në Organin e Përkohshëm të Shtërpcës, sipas sistemit të Serbisë.

Funksione të dyfishta, sipas sistemit të Kosovës dhe atij të Serbisë, bartin edhe disa nga deputetët e Listës Serbe në Kuvendin e Kosovës.

Për shembull, Ivan Todosijeviq, është deputet në Kuvendin e Kosovës nga radhët e Listës Serbe dhe njëkohësisht edhe kryetar i Organit të Përkohshëm të Zveçanit.

Slavko Simiq, është deputet në Kuvendin e Kosovës nga radhët e Listës Serbe dhe njëkohësisht kryeshef i Qarkut të Mitrovicës së Kosovës, sipas sistemit të Serbisë.

Në bazë të Ligjit për vetëqeverisje lokale të Republikës së Serbisë, Organi i Përkohshëm i njësisë së vetëqeverisjes lokale, kryen detyrat dhe kompetencat e kuvendit dhe organeve ekzekutive të njësisë së vetëqeverisjes lokale “deri në konstituimin e kuvendit dhe zgjedhjen e organeve ekzekutive”.

Ndryshe, takimi i ri mes kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti dhe presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq do të mbahet të hënën më 19 korrik, në Bruksel. Siç është raportuar në Bruksel, ky takim do të fokusohet në diskutimin për progresin e arritur – për hapat e ardhshëm në dialog, i cili është shumë i rëndësishëm për perspektivën evropiane të Kosovës dhe Serbisë.

Ky është takimi i dytë mes Kurtit dhe Vuçiqit në Bruksel.

Për herë të parë, dy zyrtarët janë takuar më 15 qershor.