Edward P. Joseph, ligjërues në Universitetin Johns Hopkins në SHBA dhe ekspert i menaxhimit të konflikteve, propozon një qasje strategjike për të arritur paqe në Ukrainë, duke u bazuar në modelin e Kosovës.

Ai e ka trajtuar këtë ide edhe në një analizë të publikuar në revistën akademike SAIS Review of International Affairs.

Duke folur për Radion Evropa e Lirë, Joseph shpjegon se zbatimi i parimeve të Rezolutës 1244 në Donbas – administrimi ndërkombëtar, vendosja e trupave paqeruajtëse dhe shtyrja e çështjes së sovranitetit për më vonë – mund t’i ofrojë Ukrainës garanci sigurie pa pasur nevojë të pranojë aneksimin rus të rajonit.

Joseph vlerëson gjithashtu përpjekjet e administratës Trump, duke theksuar se ajo ka vënë në qendër arritjen e paqes në Ukrainë dhe ka sjellë dinamikë të re në procesin e negociatave.

Radio Evropa e Lirë: Zoti Joseph, ju propozoni zbatimin e modelit të Kosovës në Donbas. Cili është mësimi më i rëndësishëm nga Kosova që besoni se mund të zbatohet në Ukrainë sot?

Edward P. Joseph: Gjëja më e rëndësishme dhe më interesante e përdorimit të modelit të Kosovës në Donbas – pra në Ukrainë – për të arritur një armëpushim, është se presidenti rus [Vladimir] Putin e mbështet atë.

Kjo është pika fillestare, por jo e vetmja. Putin, për më shumë se dy dekada, ka insistuar se duhet të respektohet Rezoluta 1244. [v.j. Me këtë rezolutë të vitit 1999 është urdhëruar tërheqja e trupave të Republikës Federale të Jugosllavisë nga Kosova dhe vendosja e Kosovës nën administrimin e Kombeve të Bashkuara].

Putin, gjithashtu, ka përsëritur vazhdimisht se Kosova dhe Ukraina janë e njëjta gjë.

Ideja e përdorimit të një modeli është krejtësisht e përshtatshme. Administrata amerikane po merr elemente nga plani për Gazën. Por, unë mendoj se modeli i Kosovës është shumë më relevant se ai i Gazës. Modelin e Kosovës edhe vetë Putin e di shumë mirë.

Radio Evropa e Lirë: Por, kritikët argumentojnë se Kosova ka qenë një rast unik, me një konsensus të fortë ndërkombëtar, ndryshe nga Ukraina. Pse besoni se një model i tillë mund të funksionojë gjithsesi?

Edward P. Joseph: Rezoluta 1244 e nxori çështjen e sovranitetit jashtë diskutimit, pa e mohuar apo shpallur pavarësinë e Kosovës, por duke i dhënë fund konfliktit dhe duke i hapur rrugë administrimit ndërkombëtar dhe pranisë së trupave paqeruajtëse në Kosovë.

I njëjti parim do të zbatohej edhe në Donbas dhe debati se ‘kujt i përket’ ai do të shtyhej për më vonë – me një referendum të ardhshëm për ta zgjidhur. Putin i mbështet referendumet – ai i ka organizuar ato edhe në Krime, edhe në pjesët e Donbasit që Rusia i kontrollon. Pra, atij do t’i servireshin dy gjëra që s’i kundërshton: modeli i 1244-shit dhe referendumi.

Me këtë model, do të mund ‘të fitonte’ edhe më shumë territor, sipas mendimit tim – madje edhe më shumë sesa ofron plani i [presidentit amerikan, Donald] Trump. Do të mund të fitonte edhe zonat e Donbasit perëndimor, që për Ukrainën janë më të ndjeshmet, sepse me kontrollin e tyre, Rusia do të kishte ndikim të drejtpërdrejtë në të gjithë vendin dhe, madje, do të mund të hapte një tjetër rrugë drejt Kievit.

Por, atij do t’i duhej të pranonte edhe një kusht – ngjashëm siç ka bërë Kosova. Do të duhej të pranonte administrimin [e Donbasit] nga një palë e tretë – qoftë nga OKB-ja, qoftë nga OSBE-ja.

Rusia është anëtare e përhershme e Këshillit të Sigurimit dhe ndoshta i pëlqen administrimi i OKB-së, pasi vazhdimisht insiston që UNMIK-u duhet të mbetet në Kosovë.

Radio Evropa e Lirë: Mendoni se Ukraina do të pranonte një plan të tillë?

Edward P. Joseph: Për Ukrainën do të ishte një qasje e favorshme. Arsyeja e parë: Kievi nuk do të duhej ta njihte aneksimin rus të Donbasit. Pastaj, statusi i Krimesë mund të lihej për negociata të mëvonshme, meqë shanset për ta rikthyer ushtarakisht janë minimale.

Arsyeja e dytë, dhe më e rëndësishmja për presidentin ukrainas [Volodymyr] Zelensky, janë garancitë e sigurisë. Modeli i Kosovës do të sillte administrim ndërkombëtar nga OKB-ja ose OSBE-ja, që do ta ndalte menjëherë rusifikimin – detyrimin për pasaporta ruse, indoktrinimin ushtarak të fëmijëve dhe pengesat për të zhvendosurit që duan të kthehen në shtëpitë e tyre.

Nën këtë administrim do të krijoheshin edhe komisione ndërkombëtare për pronat.

Ashtu si në Kosovë, në Donbas do të vendoseshin trupat paqeruajtëse dhe për t’i bërë më të pranueshme për Rusinë, këto trupa do të mund të vinin nga Afrika ose Azia, jo domosdoshmërisht nga Evropa.

Pra, thelbi i gjithë kësaj është se, kur çështja e sovranitetit lihet përkohësisht anash, çdo element tjetër bëhet shumë më i lehtë për t’u negociuar.

Radio Evropa e Lirë: A keni pasur rastin ta diskutoni këtë ide me ndonjë zyrtar amerikan, apo me ndonjë burim zyrtar?

Edward P. Joseph: Kjo është një pyetje shumë e mirë, por nuk mund ta konfirmoj se kam pasur bisedime të tilla, sepse mund të pasojë pyetja juaj: me kë? Mund të them vetëm se do të ishte krejtësisht logjike dhe natyrale për mua që ta diskutoja këtë çështje me zyrtarë amerikanë.

Radio Evropa e Lirë: Si i shihni përpjekjet aktuale të administratës amerikane për paqe në Ukrainë?

Edward P. Joseph: Propozimi i administratës Trump nis nga premisa se Rusia është pala më e fortë dhe Ukraina pala më e dobët, prandaj i gjithë procesi duhet të ndërtohet rreth kërkesave dhe pozicionit të Rusisë.

Tani, gjëja pozitive – dhe presidentit Trump duhet t’i jepen merita për këtë – është se ai, ndryshe nga [paraardhësi i tij, Joe] Biden, i jep përparësi arritjes së paqes. Kjo është një gjë e mirë dhe ka sjellë një dinamikë të re. Ka krijuar ndjesinë se e gjithë kjo ka të bëjë me përfundimin e luftës. Nuk ka të bëjë me mposhtjen e Rusisë apo me dhënien e ndonjë mesazhi për rendin global…

Por, problemi është se ndërtimi i një marrëveshjeje duke u bazuar vetëm te pala më e fortë nuk prodhon rezultatin më të mirë, nëse qëllimi është një zgjidhje e qëndrueshme. Një marrëveshje e tillë rrezikon ta shtyjë Ukrainën drejt ‘dorëzimit të heshtur’.

Një qasje më e zgjuar do të ishte kombinimi i gatishmërisë për të negociuar me Putinin me fuqizimin paralel të Ukrainës dhe rritjen e presionit ndaj Rusisë.

Trump, në fakt, i ka bërë disa hapa në këtë drejtim – me sanksionet ndaj kompanive energjetike ruse, të cilat kanë pasur një efekt shumë pozitiv. Por, ka hequr dorë vullnetarisht nga disa leva të presionit.

Për shembull, vendimi për të përjashtuar publikisht mundësinë e furnizimit të Ukrainës me raketa Tomahawk. Në rregull, nëse nuk duan t’i japin Ukrainës raketa Tomahawk, por pse të thuhet publikisht?! Ato mund të shërbejnë si leva, mund ta nxisin Putinin të mendojë se nëse kërkon shumë, SHBA-ja mund të shkojë më larg me mbështetjen e Ukrainës.

Përpjekjet diplomatike të SHBA-së për paqen në Ukrainë

Zyrtarë të lartë amerikanë po zhvillojnë takime intensive me përfaqësues ukrainas dhe rusë, në përpjekje për t’i dhënë fund pushtimit rus të Ukrainës.

“Ne kemi udhëzime dhe prioritete të qarta: mbrojtjen e interesave të Ukrainës, dialogun substancial dhe ecjen përpara bazuar në rezultatet e arritura në Gjenevë”, tha Rustem Umerov, kreu i Këshillit të Sigurisë dhe Mbrojtjes Kombëtare të Ukrainës, pas një takimi më 30 nëntor me zyrtarë të lartë amerikanë në Florida.

Sekretari amerikan i Shtetit, Marco Rubio, i përshkroi këto bisedime si “shumë produktive”, por tha se nevojitet punë shtesë për të finalizuar një plan për përfundimin e luftës së Rusisë në Ukrainë.

Propozimi fillestar i SHBA-së për paqen, me 28 pika dhe i publikuar javën e kaluar, shqetësoi zyrtarët ukrainas dhe, sipas raporteve, zemëroi edhe presidentin Volodymyr Zelensky.

Ai më pas zhvilloi bisedime të veçanta me sekretarin Rubio dhe zyrtarë të tjerë amerikanë në Gjenevë.

Këto bisedime çuan në një plan të ri me 19 pika, i cili lë disa çështje të rëndësishme të pazgjidhura, përfshirë fatin e një pjese të rajonit të Donbasit, aspiratat e Ukrainës për anëtarësim në NATO dhe një kufizim të mundshëm të madhësisë së forcave të armatosura të Kievit.

Radio Evropa e Lirë: Ju, po ashtu, argumentoni se anëtarësimi i Serbisë në NATO do të mund të ishte një përparim strategjik për Ukrainën. Sa realist është ky skenar, duke pasur parasysh politikën e brendshme të Serbisë dhe ndjenjat e forta proruse?

Edward P. Joseph: Kjo do të ishte një presion shtesë mbi Putinin. Sipas mendimit tim, do të ishte e barazvlefshme me fundosjen e “Moskva”-s – anijes luftarake ruse që Ukraina e fundosi me dronë.

Anëtarësimi i Serbisë në NATO do të ishte ekuivalenti ballkanik i fundosjes së “Moskva”-s. Pse? Sepse Serbia është “Moskva” e Rusisë në Ballkan. Serbia është anija luftarake përmes së cilës Rusia projekton ndikimin e saj në të gjithë Ballkanin.

Nëse ajo anije mbytet, ose nëse lundron drejt ujërave të NATO-s, kjo do të ishte një goditje e madhe për Rusinë – edhe për Kinën – sepse si Rusia, ashtu edhe Kina, formalisht dhe metaforikisht, e shohin Serbinë si partneren e tyre strategjike dhe platformën kryesore të ndikimit në Ballkan.

Tani vjen pyetja juaj shumë e vlefshme: pse do ta bënte Serbia këtë, duke pasur gjithë atë simpati për Rusinë? Ka disa arsye – dhe madje një arsye që do ta bënte pothuajse të pamundur për [presidentin serb, Aleksandar] Vuçiq që ta refuzonte një ofertë të tillë nga Trump.

Së pari, Trump është jashtëzakonisht popullor në Serbi dhe është një figurë shumë imponuese. Për Vuçiqin do të ishte shumë e vështirë t’i thoshte: ‘Jo, nuk pranoj’.

Për më tepër, Trump, gjatë mandatit të tij të parë, u përpoq të sillte paqe mes Kosovës dhe Serbisë – pra, kjo nuk do të ishte diçka e re. Ai e njeh rajonin dhe shpesh thotë se ‘ndaloi një luftë mes Serbisë dhe Kosovës’.

Së dyti, Vuçiq është i dobësuar politikisht. Protestat antiqeveritare në Serbi vazhdojnë prej një viti, dhe ai është aq i pasigurt sa nuk guxon të shpallë zgjedhje të reja – gjë të cilën e ka bërë shpesh më parë.

Pranimi i një plani të tillë do ta ndryshonte tërësisht situatën e brendshme politike. Protestat nuk do të ishin më në qendër; vëmendja do të kalonte te ky zhvillim historik.

Sigurisht, shumë prorusë do ta quanin tradhtar. Por, pjesë të mëdha të opozitës do ta mbështesnin, sepse anëtarësimi në NATO nënkupton më shumë reforma, përparim drejt BE-së dhe fund të politikës së ‘dy karrigeve’.

Radio Evropa e Lirë: Por, përtej popullaritetit të Trumpit në Serbi, cilët faktorë strukturorë ose politikë e bëjnë këtë skenar të realizueshëm?

Edward P. Joseph: Është plotësisht e realizueshme, sepse zgjerimi i NATO-s në Ballkan nuk u kushton asgjë Shteteve të Bashkuara. Nuk ka kërcënime në Ballkan që NATO-ja nuk mund t’i trajtojë, ose që nuk mund t’i parandalojë vetëm me praninë e saj. Pra, nuk ka asnjë rrezik për SHBA-në.

Ballkani tashmë është i rrethuar nga vende anëtare të NATO-s. Tri nga gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor janë në NATO. Serbia është i vetmi shtet në rajon që thotë se nuk dëshiron të anëtarësohet. Edhe Bosnje e Hercegovina ka dëshirë formale të hyjë në NATO, ndërsa Kosova, sigurisht, e dëshiron shumë anëtarësimin.

Pra, Serbia është e vetmuar në këtë kuptim. Ajo është e rrethuar nga Bullgaria, Rumania, Kroacia, Mali i Zi – të gjitha këto vende në NATO.

Për më tepër, Serbia ka marrëdhënie të mira me NATO-n. Ka pasur takime me [shefin e NATO-s] Mark Rutte dhe [me ish-shefin Jens] Stoltenberg. Serbët, po ashtu, e mbështesin misionin e NATO-s në Kosovë, KFOR. Ata nuk thonë se ‘KFOR-i është forcë okupimi, duhet të largohet’; përkundrazi, në Beograd shpesh kërkojnë që KFOR-i t’i shtojë trupat.

Serbia ka marrëdhënie të mira edhe me ushtrinë amerikane dhe me komandën e NATO-s. Nëse do t’i pyesje privatisht gjeneralët serbë, shumica do të dëshironin anëtarësimin në NATO, sepse kjo do të fuqizonte industrinë e armëve dhe municioneve në Serbi.

Presidenti Trump, përveç ofrimit të rrugës për anëtarësimin e Serbisë në NATO, do të ofronte një rrugë drejt NATO-s edhe për Kosovën.

Kjo do të nënkuptonte që kryeministri i Kosovës do të duhej të nënshkruante statutin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe – jo thjesht ta dërgonte në Gjykatën Kushtetuese. Vuçiq e kërkon këtë asociacion prej vitesh dhe do ta fitonte atë.

Radio Evropa e Lirë: Por, janë katër vende të NATO-s që nuk e njohin ende Kosovën – Greqia, Rumania, Sllovakia, Spanja…

Edward P. Joseph: Së pari, në këtë pikë, flasim vetëm për një rrugë drejt anëtarësimit në NATO, kështu që ato nuk kanë nevojë ta njohin Kosovën – asnjë nga katër vendet mosnjohëse nuk ka nevojë ta ndryshojë qëndrimin.

Spanja mund të vazhdojë të mos e njohë Kosovën, nuk ka problem. Gjithçka që kërkohet është që të mos pengohet qasja eventuale e propozuar.

Së dyti, Greqia, sapo kryeministri i Kosovës ta nënshkruajë statutin për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, jam i sigurt se do ta njihte Kosovën, pavarësisht nëse Serbia e pranon ose jo. Pasi Greqia ta njohë Kosovën, do të bëhet më e lehtë për Rumaninë, Sllovakinë dhe Spanjën të ecin në po të njëjtën rrugë.

Por, prej tyre nuk kërkohet ta njohin menjëherë Kosovën, vetëm të mos e pengojnë antarësimin në NATO.

Brenda tre vjetësh ndoshta, situata do të jetë krejtësisht ndryshe. Tensionet do të ulen, do të ketë më shumë tregti dhe më shumë marrëdhënie./REL

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) ka njoftuar se nga data 26 nëntor dhe deri më 30 nëntor, përmes platformës elektronike të KQZ-së janë pranuar rreth 24,500 aplikime për regjistrim për votim jashtë Kosovës, prej të cilave thuhet se janë aprovuar mbi 14,600, ndërkaq janë refuzuar rreth 3,500. Në vlerësim e sipër thuhet se janë edhe rreth 6,400 aplikime.

“Nga numri i përgjithshëm i aplikuesve të aprovuar, pjesa më e madhe janë regjistruar për të votuar përmes postës, mbi 10,500 prej tyre për të dërguar pakon me fletëvotim në ndonjërën nga adresat e kutive postare jashtë Kosovës dhe mbi 500 të tjerë për të dërguar pakon me fletëvotim në kutinë postare të KQZ-së në Kosovë. Ndërkaq, mbi 3,500 shtetas janë regjistruar për të votuar fizikisht në ndonjërën nga përfaqësitë diplomatike”, ka thënë zëdhënësi i KQZ-së, Valmir Elezi.

Ai ka thënë se procesi i regjistrimit të votuesve jashtë Kosovës, nuk është përjashtues.

“Kjo do të thotë se KQZ-ja i informon rregullisht dhe personalisht aplikuesit e refuzuar për arsyet e refuzimit të kërkesës së tyre dhe se do të mund të ri-aplikojnë përmes platformës për regjistrim duke bashkëngjitur dokumentet e nevojshme për të përmbushur kërkesën e tyre në përputhje me udhëzimet e KQZ-së. Kjo do të mundësohet gjatë kohës sa zgjatë periudha e regjistrimit”, ka deklaruar Elezi.

Afari për regjistrim per votim jashtë venditm përfundon më 6 dhjetor.

Prokuroria Speciale e Republikës së Kosovës njofton se ka dorëzuar një aktakuzë në Gjykatën Themelore në Prishtinë ndaj A.Z dhe B.D., për veprën penale “Krim i luftës kundër popullsisë civile”.

“Sipas aktakuzës, i pandehuri A.Z., në cilësinë e inspektorit në Stacionin Policor në Prizren, ndërsa B.D., në cilësinë e policit në të njëjtin stacion, gjatë viteve 1998-1999 individualisht dhe në bashkëkryerje me pjesëtarë të tjerë të forcave policore serbe, kanë ndërmarrë një fushatë arrestimesh ndaj popullsisë civile në komunat e Rahovecit dhe Suharekës. Në mesin e të arrestuarëve ishin R.J., M.K., E.G., S.E., V.V., Q.K., U.K., H.G., S.G., H.Sh dhe A.Z, të cilët gjatë procesit të marrjes në pyetje, sipas aktakuzës, janë rrahur me mjete të forta dhe metoda të tjera të trajtimit çnjerëzor, ku si pasojë R.J kishte vdekur, ndërsa personat e tjerë kishin pësuar lëndime serioze trupore” – thuhet në njoftim.

Prokuroria Speciale e Republikës së Kosovës thekson se bazuar në nenet 234 dhe 303 të Kodit të Procedurës Penale, i ka propozuar Gjykatës që të mbajë gjykimin në mungesë, pasi të pandehurit A.Z dhe B.D.janë të paarritshëm për organet e drejtësisë.

Kosova është vend me shkallë të ulët të epidemisë së HIV/AIDS, megjithatë vetëm gjatë këtij viti sipas statistikave janë regjistruar 31 raste të reja me këtë sëmundje ngjitëse dhe gjashtë persona kanë vdekur si pasojë e saj.

Këto të dhëna janë prezantuar në tryezën e organizuar nga Ministria e Shëndetësisë, në bashkëpunim me Institutin Kombëtar të Shëndetësisë Publike të Kosovës me rastin e shënimit të Ditës Botërore kundër AIDS.

Përfaqësuesja e Ministrisë së Shëndetësisë, Merita Vuthaj, u shpreh se përballja me HIV/AIDS-in mbetet një sfidë globale. Ajo theksoi angazhimin e këtij dikasteri për të forcuar sistemin shëndetësor, në mënyrë që shërbimet shëndetësore për këtë sëmundje të jenë të qasshme për të gjithë.

Vuthaj njoftoi se nga fillimi i vitit të ardhshëm do të nisë shpërndarja e terapisë PrEP në institucionet e kujdesit parësor shëndetësor.

“Në fillim të vitit 2024… kemi filluar dhe në vazhdimësi të vitit 2025 po vazhdon MSh me implementimin dhe funksionalizimin me sukses të sistemit të digjitalizimit për mbikëqyrjen e sëmundjeve ngjitëse që tashmë është i njohur SMSN, një nismë e rëndësishme për përmirësimin e mbikëqyrjes dhe kontrollit të sëmundjeve ngjitëse. Ky sistem i kohës e modern po ofron mundësi për mbledhje dhe analizim të të dhënave në kohë reale, element i rëndësishëm për luftimin e kësaj sëmundje ngjitëse….. Në fillim të vitit 2026, Ministria e Shëndetësisë do të filloj pilotimin e shpërndarjes së terapisë së PrEP-it(profilaksia para-ekspozimit për HIV) në institucionet e kujdesit parësor shëndetësor, aktivitet ky i cili ka rrjedh nga një nismë për hartimin dhe hulumtimin e PSO-së për shpërndarjen e PREP në institucionet e kujdesit parësor shëndetësor dhe kjo do t’i hap rrugë parandalimit dhe përhapjes së HIV, sidomos në grupet me rrezik të lartë“, tha ajo.

Drejtoresha e Institutit Kombëtar të Shëndetit Publik të Kosovës, Ardita Baraku tha se viti 2025 ka qenë kritik sa i përket përgjigjes globale karshi HIV/AIDS për shkak të kufizimit të fondeve.“Viti 2025 ka qenë kritik sa i përket përgjigjes globale për HIV/AIDS sepse në Kosovë, por edhe në të gjitha vendet tjera të botës është bërë kufizimi i fondeve me të cilat është rrezikuar përparimi për kontrollin e kësaj sëmundje gjegjësisht arrija e asaj që është planifikuar deri në vitin 2030. Prandaj, shumë njerëz po përballen me rreziqe edhe me cenueshmëri për të drejtat që i kanë për shëndet dhe dinjitet, prandaj nevojitet prioritizimi dhe integrimi i shërbimeve…..Këto terapi që janë pa pagesë edhe testimet janë pa pagesë ndihmojnë që të mos kemi të këtyre llojeve sa i përket pabarazisë, por ende mbetet sfida e dinjitetit dhe jetës normale apo dinjitoze në shoqëri”, deklaroi Baraku.

Udhëheqësi i programit për rini në UNFPA, Besnik Sherifi tha se sëmundja HIV mbetet problem global i shëndetit publik duke marr mbi 44 milionë jetë deri sot.

Sherifi potencoi se si UNFPA në Kosovë kanë kontribuar në parandalimin e HIV/AIDS përmes programeve të shumta.

“Në fund të vitit 2024 rreth 40.8 milionë njerëz jetonin me HIV shumica në rajonin afrikan dhe vetëm gjatë vitit 2024 630 mijë persona humbën jetën nga shkaqet e lidhura me HIV, ndërsa 1.3 milionë u infektuan. Përparimi në parandalimin e HIV është çelësi për një brezë të lirë nga SIDA…megjithatë, shkurtimet e mëdha të fondeve kanë goditur rëndë programet e parandalimit duke lënë milionë njerëz pa qasje në ilaçe jetike dhe duke rritur rrezikun e infeksioneve të reja veçanërisht tek vajzat dhe gratë e reja….Në Kosovë UNFPA ka përkrahur programe të shumta në fushën e parandalimit të HIV që nga viti 1999 duke punuar me qindra e mijëra të rinj”, theksoi ai.

Luljeta Gashi nga Departamenti i Epidemiologjisë pranë IKSHPK-së, u shpreh se Kosova ka shkallë të ulët të epidemisë me HIV, megjithatë vetëm vitin aktual janë raportuar 31 raste të reja me këtë sëmundje ngjitëse dhe gjashtë persona kanë vdekur.

Sipas Gashit, moshat më të prekura janë ato 25-35 vjeç, derisa meshkujt janë më të infektuar me HIV me gjithsej 82%.

“Kosova është vend me shkallë të ulët të epidemisë ku prevalenca e HIV në mesin e popullatës së përgjithshme është nën 1% dhe në subpopullata nën 5%. Të dhënat ekzistuese dëshmojmë se ne nuk kemi epidemi të koncentruar apo gjeneralizuar të HIV-infeksionit. Që nga viti 1986 deri në vitin 2025 në Kosovë janë raportuar gjithsej 246 raste me HIV/AIDS. Deri më tani 57 persona kanë vdekur si pasojë e HIV/AIDS dhe gjatë këtij viti 2025 janë raportuar 31 raste me HIV/AIDS dhe 6 raste të vdekjes si pasojë e AIDS-it. Rastet me HIV/AIDS në Kosovë që nga viti 1986 deri në vitin 2025 shohim një rritje të rasteve nga viti 2022 kur i kemi 21 raste, në vitin 2023 20, në vitin 2024 i kemi pas 34 raste….Numri më i madh i rasteve është shënuar në komunën e Prishtinës janë 76 raste me 12 raste t] vdekjes si pasoj e AIDS. Pastaj, është komuna e Prizrenit me 32 raste me 5 të vdekur. HIV/AIDS mbetet një sëmundje akoma me mbizotërim urban….Sipas gjinisë 82% i përkasin gjinisë mashkullore dhe 18% janë të gjinisë femërore. Numri i rasteve sipas grup-moshës. Shpërndarja sipas grup-moshës tregon se në vendin tonë dominon grup-mosha 25-34 vjeç me 35% e ndjekur nga grup-mosha 35044 vjeç me 23%”, tha ajo.

Sipas Institutit Kombëtar të Shëndetit Publik të Kosovës rrugët e përhapjes së HIV-AIDS-it, janë heteroseksuale me 48%, e pasuar nga 35% homoseksuale

Prej vitit 1988, 1 Dhjetori njihet në të gjithë botën si dita kundër virusit vdekjeprurës, HIV/AIDS.

Dita Botërore e Luftës Kundër HIV/AIDS-it organizohet çdo vit më 1 Dhjetor për të rritur ndërgjegjësimin në lidhje me HIV/AIDS-in, dhe për të demonstruar solidaritetin ndërkombëtar në përballimin e kësaj pandemie./KP

Oda Ekonomike e Kosovës (OEK) ka paralajmëruar se do të ushtrojë kallëzim penal ndaj Zyrës së Rregullatorit për Energji (ZRRE), për siç ka thënë, moszbatim t vendimit të saj për çështjen e liberalizimit të tregut të energjisë të bizneseve.

Sipas OEK-ut Gjykata Supreme ka konstatuar qartësisht se procesi i liberalizimit të tregut të energjisë elektrike është zbatuar në kundërshtim me ligjin, pa analizë konkurrence, pa konsultime publike dhe jashtë kompetencave ligjore të rregullatorit.

Vendimi sipas tyre shfuqizon dispozitat kyçe të udhëzuesve për liberalizim dhe konstaton pavlefshmërinë e aktit njoftues.

“Oda Ekonomike e Kosovës shpreh shqetësimin e thellë për mënyrën se si Zyra e Rregullatorit për Energji (ZRRE) e ka keqinterpretuar publikisht Aktgjykimin e Gjykatës Supreme në lëndën P.A.nr.18/2025, duke tentuar të zbehë efektin e tij juridik. Ky vendim është i formës së prerë, i pakontestueshëm dhe i detyrueshëm për zbatim të menjëhershëm”, thuhet në komunikatën e OEK-ut.

Sipas OEK-ut komunikata e ZRRE-së e datës 18.11.2025, pas vendimit të Supremes, tenton ta relativizojë këtë vendim, siç thuhet, duke krijuar pasiguri të re ligjore dhe duke ekspozuar bizneset ndaj rreziqeve ekonomike dhe dëmeve të mëtejshme.

“OEK-u thekson se: Vendimi i Gjykatës Supreme është i detyrueshëm për zbatim nga çdo institucion publik. Asnjë organ administrativ nuk mund ta interpretojë ose ta zbehë efektin juridik të këtij vendimi. Çdo veprim i bazuar në aktet e shfuqizuara bie ndesh me rendin juridik të Republikës së Kosovës. Bizneset janë dëmtuar rëndë nga një proces i liberalizimit që tashmë është konfirmuar si i paligjshëm”, thuhet në komunikatë.

Tutje thuhet se “rritja e çmimit të energjisë, kontratat e imponuara, depozitat e pajustifikuara dhe rënia e konkurrueshmërisë ekonomike janë pasoja direkte të kësaj shkeljeje ligjore”.

OEK-u ka kërkuar që ZRRE-ja, brenda 5 ditësh kalendarike, të ndërmarrë disa hapa.

“Të publikojë një komunikatë të re dhe të korrigjuar mbi vendimin e Gjykatës Supreme. Të ndalojë çdo interpretim të pasaktë të vendimit. Të rikthejë bizneset e prekura në Shërbimin Universal. Të rillogarisë faturat e periudhës së liberalizimit të paligjshëm. Të zbatojë në mënyrë të plotë dhe të pakushtëzuar Aktgjykimin e Gjykatës Supreme”, thuhet në njoftim.

Në rast se brenda afatit nuk ka veprime konkrete, thuhet se OEK-u do të depozitojë kallëzim penal ndaj kryetarit të Bordit të ZRRE-së, siç thuhet, si përgjegjës për pengimin e zbatimit të një vendimi të formës së prerë të Gjykatës.

Vendimi i Gjykatës Supreme lidhur me padinë për daljen në treg të hapur të energjisë të rreth 1.300 bizneseve është interpretuar në mënyra të ndryshme nga Oda Ekonomike e Kosovës si paditëse dhe nga Zyra e Rregullatorit për Energji si e paditur.

Derisa në OEK kanë thënë se vendimi i Supremes e kthen në pikën zero procesin e daljes në treg të hapur të energjisë dhe kërkuan që të zbatohet aktgjykimi, në ZRRE kanë deklaruar të kundërtën./KOHA